ไฟล์อาจแยกส่วนประกอบเป็น 3 ส่วน คือ ไอคอน ชื่อไฟล์และนามสกุลของไฟล์ ไฟล์ประเภท เดียวกันจะใช้ไอคอนและนามสกุลเหมือนกัน ไอคอนและนามสกุลจึงเป็นตัวแบ่งแยกชนิดของไฟล์ให้เรารู้ว่า ไฟล์นั้นๆ เป็นไฟล์ประเภทใด เป็นไฟล์ของโปรแกรมใดหรือเป็นไฟล์ที่เราสร้างขึ้นมาเอง
อาจแบ่งลักษณะของไฟล์ออกเป็น 2 แบบ คือไฟล์ที่สร้างโดยการพัฒนาหรือเขียนโปรแกรม ซึ่งก็เป็น ไฟล์หลักและไฟล์ประกอบของโปรแกรมสำเร็จรูปต่างๆ นั่นเอง และประเภทที่สองก็คือไฟล์ที่เราสร้างขึ้นมา เอง โดยใช้โปรแกรมสำเร็จรูป อาจเป็น Word, Excel, Photoshop ฯลฯ
1. ลักษณะไฟล์ใน Windows XP
2. ลักษณะไฟล์ใน Windows Vista
A. ไฟล์ที่สร้างโดยการพัฒนาหรือเขียนโปรแกรม
ถ้าไม่รู้จักไฟล์เหล่านี้ดีพอ ก็อย่าไปวุ่นวาย เพราะการลบไฟล์เหล่านี้จะทำให้เครื่องหรือโปรแกรมใดๆ ไม่ทำงานได้
1. ไฟล์หลักของโปรแกรม เป็นไฟล์หลักที่สามารถเรียกใช้งานได้ ในแต่ละโปรแกรมจะมีไฟล์หลัก ที่สามารถทำงานได้อย่างน้อย 1 ตัว โดยจะเป็นไฟล์ที่มีนามสกุล COM หรือEXE ตัวอย่างเช่น ไฟล์ชื่อ COMMAND.COM NOTEPAD.EXE ไฟล์เหล่านี้ก็ยังมีการจำแนกความแตกต่างกันโดยใช้ไอคอน เพื่อให้ รู้ว่าเป็นไฟล์โปรแกรมที่ทำงานบน DOS (ไฟล์ COMMAND.COM) หรือเป็นไฟล์ที่ทำงานบน Windows (NOTEPAD.EXE) ไฟล์ที่ทำงานบน DOS จะใช้ไอคอนแบบเดียวกันทั้งหมด แต่ไฟล์แบบ EXE ซึ่งเป็นไฟล์ ของโปรแกรมที่ทำงานบน Windows จะมีไอคอนเฉพาะตัวในแบบของใครของมัน
2. ไฟล์ระบบ จะเป็นไฟล์ประกอบการทำงานของไฟล์หลัก อาจเป็นไฟล์ที่มีนามสกุลหรือชื่อไฟล์ คล้ายๆ กับตัวอย่าง เช่น DAT, SYS, LOG, DLL, SAM, MSG, PWL, INF, VXD, DRV เป็นต้น
3. ให้คลิกที่โฟลเดอร์ Windows ก็จะพบกับไฟล์หลากหลายชนิด ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นไฟล์ระบบ
B. ไฟล์ที่เราสร้างขึ้นมาเอง โดยใช้โปรแกรมสำเร็จรูป
การจดจำนามสกุลของไฟล์ ก็จะทำให้เรารู้ว่าไฟล์นั้นๆ สร้างขึ้นมาจากโปรแกรมใด และการดู ว่ามีข้อมูลอะไรบ้างข้างในไฟล์นั้นๆ จะต้องเปิดดูด้วยโปรแกรมใด เช่น ไฟล์เพลงMP3 ก็จะใช้โปรแกรม Winamp หรือ Windows Media Player เพื่อเปิดไฟล์เพลง ไฟล์เอกสาร DOC ก็จะใช้โปรแกรม Word เปิดดูข้อความข้างใน เป็นต้น
1. Zip ซิพไฟล์หรือไฟล์ที่ถูกบีบย่อไว้ ให้มีขนาดเล็กลง ไฟล์ที่ถูกนำมาบีบย่อนั้น อาจเป็นไฟล์อะไร ก็ได้ แต่โปรแกรมที่ทำหน้าที่บีบย่อ และได้ไฟล์ใหม่เป็นไฟล์ซิพ จะใช้โปรแกรม WinZip, PKzip, WinRar ฯลฯ การดูข้อมูลข้างในก็ต้องใช้โปรแกรมเหล่านี้
2. ไฟล์เอกสาร อาจเป็นไฟล์ที่มีนามสกุล WRI, TXT, DOC, DOCX หรือ RTF ที่เราจะพบกัน เป็นส่วนใหญ่ก็จะเป็น TXT, DOC, DOCX โดยที่ TXT จะเป็นไฟล์ข้อความที่สร้างด้วยโปรแกรม Notepad ไฟล์ DOC/DOCX สร้างด้วยโปรแกรม Microsoft Word โปรแกรมพิมพ์เอกสารที่นิยมใช้กันมากที่สุด การดู ข้อมูลข้างในให้ดับเบิ้ลคลิกที่ไฟล์นั้นๆ
3. ไฟล์ที่สร้างด้วยโปรแกรมนำเสนอข้อมูล เช่น PPT/PPTX สร้างจากโปรแกรม PowerPoint
4. ไฟล์ที่สร้างด้วยโปรแกรมประเภทเสปรดชีท เช่น XLS/XLSX สร้างจากโปรแกรม Excel
5. ไฟล์ที่สร้างด้วยโปรแกรมฐานข้อมูลเช่น MDB สร้างจากโปรแกรม Access และ DBF สร้างจาก โปรแกรม dBASE, Foxbase หรือ Foxpro ไฟล์นั้นๆ สร้างจากโปรแกรมอะไรก็ต้องเปิดดูข้อมูลข้างในด้วย โปรแกรมนั้นๆ
6. ไฟล์เสียงแบบต่างๆ จะเป็นไฟล์ที่มีนามสกุลดังนี้ WMA, MID, MP3 ไฟล์เพลงสุดฮิต, WAV, ASF, ASX ฯลฯ ยังมีอีกมาก แต่ทั้งหมดนี้จะเป็นไฟล์ที่เราพบเห็นกันบ่อยๆโดยเฉพาะไฟล์เพลง MP3
7. ไฟล์คู่มือการใช้โปรแกรมต่างๆ จะมีนามสกุล HLP หรือ CHM เช่น FREECELL.HLP คู่มือ สอนวิธีเล่นเกม Freecell
8. ไฟล์รูปภาพ เช่น EPS, TIF, BMP (สร้างจากโปรแกรม Paint), GIF, JPG (GIF และ JPG เป็นไฟล์ภาพที่นิยมใช้ในการสร้างเว็บเพจ), WPG, PSD (ไฟล์ที่สร้างจากโปรแกรม Photoshop, CDR (ไฟล์ที่ สร้างจากโปรแกรม CorelDRAW), AI (ไฟล์ที่สร้างจากโปรแกรม Illustrator) เป็นต้น
9. ไฟล์ที่ใช้บนอินเตอร์เน็ต เช่น HTM, HTML, ASP, PHP, PL ฯลฯ การเปิดดูข้อมูลใน ไฟล์เหล่านี้ จะใช้โปรแกรมประเภทเว็บบราวเซอร์เช่น Internet Explorer, Netscape, Firefox ...
10. ไฟล์ไอคอนหรือเคอร์เซอร์ เช่น ICO, CUR
11. ไฟล์ที่สร้างจากโปรแกรม PageMaker เช่น P65, PMD
12. ไฟล์ที่โปรแกรมใดๆ สร้างขึ้นมาชั่วคราว แล้วอาจลืมลบเมื่อปิดโปรแกรมนั้นๆ เช่น TMP ไฟล์เหล่านี้สามารถลบได้ ส่วนใหญ่จะถูกเก็บไว้ใน C:\WINDOWS\TEMP
13. ไฟล์ที่สร้างจากโปรแกรม Ghost เช่น GHO
14. ไฟล์ภาพเคลื่อนไหวพร้อมเสียง เช่น DAT (จะพบในแผ่นวีซีดี), AVI, MOV, MPG ฯลฯ
15. ไฟล์ที่สร้างด้วยโปรแกรม Authorware เช่น A4P, A4L, A5P, A5L, A6P และ A6L
16. ไฟล์ที่สร้างด้วยโปรแกรม Adobe Acrobat เช่น PDF
